همه چیز درباره ی کاشت گوجه فرنگی

تاریخچه:

گوجه فرنگی که زادگاهی در امریکای جنوبی دارد در زمان های دور با انچه امروز می شناسیم متفاوت بوده است . مطالعات نشان می دهد این گیاه علفی شکل و خود رو بوده اند و میوه هایی سبز رنگ داشته اند. این گیاه که  انواع مختلفی داشت به مکزیک منقل شد و در انجا توسط بومیان پرورش یافت. 
تاریخ دقیقی برای گوجه فرنگی مشخص نیست اما به نظر میرسد نخستین بار گوجه فرنگی به شکل گیلاسی و زرد رنگ بوده که توسط آزتک ها استفاده میشده است گفته می شود که این گیاه حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح پرورش داده شده است.
در ایران گوجه فرنگی از دو طریق وارد شد یکی از طریق ترکیه و ارمنستان و راه دیگر از طریق سفر های شاهان ایرانی به اروپا. برای نخستین بار خاندان معیری در دوره ی قاجار گوجه فرنگی را در ایران و در تهران کشت کردند.

ارقام مختلف گوجه فرنگی

امروزه حدود 7500 رقم گوجه فرنگی در دنیا پرورش داده میشود که این ارقام از نظر رنگ، شکل و سایز متفات است. قطر ارقام گوجه فرنگی از بین 1 سانت تا 10 سانت می تواند باشد و رنگ های آن هم می تواند قرمز، زرد، نارنجی، صورتی، سفید، سبز و سیاه باشد. گوجه ها معمولا با قطر 5 الی 6 سانت و رنگ قرمز در فروشگاها دیده میشود.
از نظر کشت گوجه فرنگی نیز ارقام مهم است چرا که نوع و رقم گوجه فرنگی باید متناسب با هدف کشاورز باشد مثلا در ایران نوع گرد و آبکی گوجه فرنگی را برای کارخانه های ربسازی می کارند و نوع گوشتی و تخم مرغی را برای فروش در بازار می کارند، نا گفته نماند که رقم هایی که میوه های درشت دارند دیر رس تر از نوع میوه ریز است. در کاشت گوجه فرنگی دسته بندی دیگری نیز وجود دارد که بستگی به زمان برداشت دارد: این دسته بندی به همرس، غیر همرس و بینابین نامیده میشود. در ایران معمولا در مناطق با برداشت بلند مدت از رقم غیر همرس استفاده میشود همچنین مناطق با طول کشت کمتر از رقم بینابین استفاده میکنند.

مشخصات بوته

متوسط زمان جوانه زنی در گوجه فرنگی 6 روز است
زمان لازمه ی کشت 90 الی 110 روز است 
میزان باردهی در متر مربع 30 الی 40 کیلو است
زمان گلدهی 25 الی 35 روز بعد از انتقال است
میزان نور مورد نیاز برای گوجه فرنگی 2000 الی 2500 ژول میباشد
رطوبت خاک باید بین 65 الی 75 در صد باشد به این منظور که حداکثر رطوبت بین 80 الی 85 درصد و حداقل بین 40 الی 45 در صد میباشد

مدریت آبدهی

گوجه فرنگی برای بهترین رشد نیاز به آب فراوان دارد. آبیاری مرتب و دقیق در این گیاه باعث رشد بهتر و گلدهی بهتر می شود و در صورت آبیاری نا منظم و نا مرتب به خصوص در اواخر دوره ی گلدهی باعث ایجاد بیماری های فزیولوؤی میگردد. مثلا در روزهای گرم آفتابی اگر آب زیادی به گوجه فرنگی بدهید بوته ی شما پژمرده خواهد شد و لکه های قهوه ای در آن ایجاد خواهد شد و در آخر دچار پوسیدگی ریشه و ریزش گل میشود.

مدریت کود دهی

تغذیه درست محـصولات نقـش مهمی در کاهـش بیماری ها و بهبود کیفیت محصول تولـیدی دارد. در این بین ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، بور، مس و مولیبدن از اهمیت زیادی برخوردارند. ازت بیش از حد نه تنها عدم تعادل اسـید آمینه های ضروری و بالطبع عدم تعادل پروتئین را در پی خواهد داشـت بلکه مشـکلات عدیده ای چون تجمع نیترات (ایجاد رگه های سفید داخل میوه) و کاهـش میزان ویتامین ث را نیز ایجاد میکند. و همچنین باعث کاهش عمر انباری خواهد شد.
بنابراین لازم است در طی رشد محصول و همچنین در دوره قبل از برداشت بر اساس اصول علمی نسبت به توصیه کودی اقدام نمود تا نه تنها عملکرد مطلوبی حاصل گردد بلکه کیفیت محصول تولیدی و عمر انباری آن نیز افزایش یابد.

جوانه زنی

برای اثر بخشی بهتر بذور ابتدا آنها را در خزانه میکاریم و بعد از رشد به اندازه ی کافی بوته ها را منتقل به زمین اصلی میکنیم.
مدت زمانی که گیاه نیاز دارد برای جوانه زنی و ظهور برگ های لپه ای حدود شش روز است و بعد از آن 4 تا 6 هفته زمان نیاز دارد تا بتوانیم انتقال نشا انجام بدهیم. 
رطوبت، نور و فاصله بوته‌ها نقش مهمی در رشد یک گیاه سالم در خزانه را دارد. برای مثال سطحی برابر ۱۰×۱۰ سانتی متر برای هر بوته باید در نظر گرفت. ضمنا باید از محلهایی استفاده کرد که کاملا ضد عفونی شده و آفات و بیماریها در محل نشاء موجود نباشد. 

دمای مورد نیاز

بهترین دما برای جوانه زنی 30 درجه سانتیگراد و در زمان رشد در طول روز 24 درجه و شبهای 18 درجه ای را می طلبد. با توجه به این که ریشه ها تا عمق 30 سانتیمتری زمین بیشترین فعالیت را دارند بهتر است قبل از انتقال نشا عمق خاک را تا 80 سانتیمتر اماده ی کشت کرد. به این منظور باید توجه کرد که پی هاش مناسب برای گوجه فرنگی 5/5 تا 5/6 است و برای آمتاده کردن خاک باید توجه ویژه ای به علف های هرز داشت مخصوصا گل جالیزی و سس که از علفهای بسیار مهم در بوته های گوجه فرنگی است. 

بیماری های گوجه فرنگی

1 ) لکه سیاه گوجه فرنگی یا آنتراکنوز:

 این بیماری یکی ا بیماری های مهم گوجه فرنگی در مناطق مرطوب بوده و علاوه بر گوجه فرنگی به فلفل، بادمجان، کرفس، کاهو، کلم، حبوبات خسارت وارد میکند.
در این بیماری ممکن است از کوچکی شروع بشود ولی تا زمان رسیدن علائم ظهور نمیکند. این علائم بر روی میوه نارس با لکه های دندانه دار شروع میشود. لکه ها فرو رفته و گرد هستند و در مراحل اولیه آب سوخته میشود. در نهایت این بیماری میوه را پوسیده میکند. گسترش این بیماری ممکن است به برگ و ساقه نیز برسد و نهایتا بر روی ریشه ظاهر میشوند.
برای پیشگیری و کنترل این آفت نکات زیر باید رعایت شود

• جمع آوری و انهدام بقایای گیاهی
• تناوب زراعی
• تهیه بذر از میوه های سالم
• سمپاشی با سموم قارچ کش به محض مشاهده ی اوین علائم آلودگی و تکرار ان به فاصله ی 10 الی 15 روز

2) بادزدگی یا سوختگی شاخه و برگ گوجه فرنگی

این بیماری در بعضی مناطق به اسم سفیدک داخلی نیز شناخته می شود که بسیار فراگیر و عمومی است، این بیماری قارچی نیز از برگ ها شروع شده و همه ی اندام های هوایی گیاه را دچار میشود. لکه ها ممکن است به سرعت بزرگ شده و به رنگ سبز روشن تا قهوه ای تغییر رنگ بدهند. این لکه ها ممکن است با کپک سفید رنگی همراه باشد. برگ های آلوده قهوه ای و چوکیده میشود و میمیرند و به تدریج به ساقه و کل گیاه پخش میشوند که باعث مرگ گیاه میگردد. 
راه های پیش گیری و کنتزل این بیماری به شرح زیر است:

• جمع اوری بوته های آلوده
• سم پاشی با قارچ کش های موجود در بازار 
• مصرف کود های فسفره و پتاسه و عدم استفاده از کود های ازته

3) لکه موجی گوجه فرنگی

یکی از مهمترین بیماری های گوجه فرنگی است که گیاهان دیگر نیز با این بیماری بسیار درگیر هستند. در مناطق جنوبی کشور که ارقام زود رس میکارند خسارت بسیا زیادی می زند.
این بیماری قارچی نیز بر روی برگ ها و ساقه ها و البته میوه دیده میشود. لکه ها که حتی از خزانه قابل رویت هستند باعث خشک شدگی گیاه میشود و بعد از چند روز در بوته های کوچک باعث از بین رفتن میشود . این لکه ها گرد و زاویه دار است که گاها قطرشان به یک سانت نیز میرسد دیده میشود. بر روی ساقه ها نیز لکه دیده میشود و بر روی ساقه های مسن تر لکه های تیره در یک طرف دیده میشود. البته خسارت اصلی این بیماری بر روی میوه است. 
برای پیشگیری و کنترل این بیماری راه های زیر توصیه شده است:

• جمع اوری گیاهان آلئذه
• استفاده از ارقام مقاوم
• تناوب زراعی و حاصلخیز نمودن خاک
• ضدعفونی بذر با قارچکش ها
• سمپاشی قارچکش ها به محض مشاهده اولین علائم آلودگی و تکرار آن 15 روز بعد

4) شانکر باکتریایی گوجه فرنگی

این بیماری در بیشتر مناطق گوجه کاری دیده شده است که شامل پیچیدگی برگهای زیریم به سمت پایین، نکروز شدن حاشیه ی برگچه ها، پژمردگی برگچه ها و پیچیزگی آنها به سمت بالا است. در این بیماری ابتدا برگهای زیرین علائم را نشان میدهند و برگهای بالایی بوته تا آخر سرحال و شاداب هسنتد. این بیماری ممکن است بر روی ساقه ها و ریشه های نا بجا توسعه یافته و بعضی مواقع سطوح گره دار دارای بخش سفید برجستهای شوند. در داخل بافت های آوندی ساقه ایتدا رگه های زردی ایجاد شده و سپس این رگه ها به قهوه ای یا قرمز تغییر رنگ داده. ساقه های مبتلا به شانکر ها که به شکل آردی در آمده اند ترشح محدودی دارد و اگر آنها را فشار بدهید ممکن است شیره ی زردی بیرون آید. بر این اثر لکه هایی با مراکز قهوه ای بر روی گیاه ایجاد شده که یک حاله ی سفید رنگ آنها را احاطه کرده است.
برای پیشگیری و کنترل این بیماری :

• استفاده از بذر های سالم
• ضدعفونی بذر با قارچکش های مسی
• جمع آوری و انهدام بقایای گیاهی 
• سمپاشی با قارچ کش ها به محض دیدن نشانه ها

5) کپک خاکستری

در این بیماری سوختگی شکوفه پدیدار میشود و به پوسیدگی میوه منجر میشود. گوجه ها به سرعت با یک کپک خاکستری ضخیم پوشیده میشود و همچنین دیگر قسمت های گیاه هم بعد از مدتی آلوده میشود. این بیماری می تواند باعث مرگ گیاه شود.
نحوه ی انتقال این بیماری از روش انتقال باد صورت میگیرد . این اسپور ها میتوانند در فصول مختلف یه صورت نهفته در خاک زنده بمانند. آب و هوای سرد و رطوبت در هوا می تواند به انتشار این بیماری کمک کند.
برای کنترل این بیماری باید :

• گیاهان آلوده را جدا کرد 
• رطوبت گلخانه را کاهش داد
• از قارچ کش ها قبل و بعد از برداشت استفاده کرد.

6) ویروس موزاییک

چندین ویروس با ارتباط نزدیک باعث پژمردگی شدن ایجاد لکه و کاهش رشد گیاه میشود. این ویروس که نهایتا باعث خشک شدن برگ می شود با ایجاد لکه ها بر روی میوه و برگ ایجاد خسارت می کنند. برای کنترل این بیماری باید از بذر های ضد عفونی شده استفاده کرد.

7) بیماری های قارچی دیگری نظیر پیچیدگی برگ ، پژمردگی ورتیسلیومی ، پوسیدگی ترانزیت، کپک بودری و بیماری فزورایومی نیز در گوجه دیده میشود که همگی با کنترل و جمع آوری بوته های آلوده قابل مبارزه است.

گوجه فرنگی میتواند آفاتی مانند مگس میوه کوئیزلند، مگس سفید، کرم طوقه ، شته ها ، سوسک های ککی ، و نماتد دچار شود که برای هر کدام از این آفات به صورت جدا گانه توضیح خواهیم داد.