کاشت، داشت و برداشت زعفران

سه شنبه 18 آبان 1400

| 3351

ارزش غذایی:

کلاله سه شاخه زعفران که مهم ترین قسمت تجاری آن است دارای کربوهیدرات، پروتئین، چربی، املاح و ویتامین هاست و در مصارف غذایی، دارویی، تهیه مواد آرایشی، عطر سازی و رنگ های نساجی می توان از آن استفاده نمود.

مشخصات گیاه شناسی:

زعفران گیاهی علفی است که در اوایل پاییز گل می دهد. زعفران دارای ساقه زیر زمینی غده ای شکل به نام corm است که کشاورزان به آن پیاز زعفران می گویند. گل اولین اندامی است که در اواسط پاییز از خاک خارج می شود. هر پیاز زعفران 1 تا 3 گل ارغوانی و هر گل دارای 6 گلبرگ است. مادگی گل در وسط گل قرار دارد و دارای یک تخمدان غده ای بوده و از تخمدان یک خامه باریک خارج می شود. خامه به یک کلاله شفاف قرمز نارنجی 3 شاخه ای تقسیم می شود. سه کلاله به همراه خامه پس از خشک شدن، زعفران تجاری را تشکیل می دهد.

نیاز رشدی زعفران:

زعفران در تمامی خاک ها اعم از سبک و شنی و یا رسی و سنگین قابل کشت است ولی بهترین رشد و عملکرد را در خاکی با بافت متوسط لومی دارد. زعفران در مناطق با آب و هوای معتدل و تابستان های خشک و زمستان های ملایم رشد و کیفیت محصول بهتری دارد.

زعفران در طی یک سال دارای یک دوره بیداری و یک دوره خواب می باشد. دوره بیداری در مناطق گرمسیر تا سردسیر 7 تا 7.5 ماه طول می کشد و طی این مدت گیاه دارای 2 مرحله شدت رشد و توقف رشد است.

مرحله شدت رشد:

این مرحله از اوایل مهر ماه تا پایان بهمن ماه ادامه دارد و طی این مدت با اولین آّبیاری ریشه ها کف پیاز مادر رشد کرده و جذب رطوبت و مواد غذایی از طریق ریشه ها انجام می شود. برگ ها می رویند و گل ها پدیدار می شوند. در این مدت پیاز مادر پس از اتمام گلدهی کم کم کوچک می شود و جسم خود را به پیاز دختر که بالای آن قرار گرفته می دهد به گونه ای که در اواخر بهمن ماه از پیاز مادر و ریشه های آن اثری نیست و به همین دلیل کود دهی در این زمان بی فایده است.

مرحله توقف رشد:

این مرحله از اوایل اسفند تا زمان خشکیدن برگ هاست و حدودا 2.5 ماه طول می کشد. در این مدت رشد برگ ها متوقف می شود و ریشه وجود ندارد. طی این مدت حفظ رطوبت خاک از طریق آبیاری برای حفظ درشتی پیازهای دختر که در این مدت تبدیل به پیاز مادر شده اند خیلی مهم است.

دوره خواب زعفران:

دوره خواب زعفران 4 تا 4.5 ماه طول می کشد. و از اواسط اردیبهشت تا مهرماه ادامه دارد. و دو مرحله خواب حقیقی و ظاهری در زعفران وجود دارد.

مرحله خواب حقیقی:

مرحله خواب حقیقی از اواسط اردیبهشت تا اواسط تیر و به مدت زمان 60 روز است. طی این مدت اگر به جوانه نوک پیاز نگاه کنیم اندازه آن ثابت است و تغییری نمی کند و بهترین زمان برای جابه جایی پیاز و احداث مزارع جدید این دوره است.

مرحله خواب ظاهری:

مرحله خواب ظاهری از اواسط تیر تا اواسط شهریور ادامه دارد. طی این دوره اندام های ساقه و برگ در گیاه جوانه می زند و در دهه دوم و سوم مرداد اندام های گل نظیر پرچم و مادگی تشکیل می شود. این مرحله بدترین مرحله جهت کندن پیاز است.

فرایند کاشت در زعفران:

به توصیه کارشناسان عمر اقتصادی پیاز زعفران 8 سال است. بهترین پیاز را می توان از مزارع 4 الی 5 ساله تهیه کرد. پس از کندن پیازها از خاک باید آن ها را درجه بندی کرد و آن هایی که وزن بیش از 800 گرم دارند در مزرعه جدید کاشته شوند و پیازهای کوچک در زمینی که به خوبی تقویت شده کشت شوند و سال بعد به زمین اصلی منتقل شوند. فاصله معمول در کشت کرتی 30-25 سانتی متر و عمق کاشت 25-20 سانتی متر است. اگر فاصله کشت 25 سانتی متر و فاصله پیازها روی ردیف 8 سانتی متر باشد، در هر متر مربع 50 پیاز کشت می شود که اگر از پیاز بالای 8 گرم استفاده شود برای هر هکتار 4 الی 5 تن پیاز لازم است.

فرایند داشت در زعفران:

آبیاری در زعفران بسته به شرایط آب و هوایی منطقه از اوایل مهرماه تا دهه اول آّبان ماه انجام می گردد. با توجه به اینکه آبیاری باعث بیدار شدن پیاز ها از خواب می شود بنابراین آبیاری اول باید با دقت و حساسیت انجام شود. معمولا مزارع زعفران در سال 5 بار آبیاری می شوند. زعفران کاران باید آبیاری اسفند ماه را مهم بشمارند همچنین بارندگی های اسفند و فروردین تاثیر مهمی در بزرگ شدن پیازها دارد.
زعفران گیاه قانعی است بنابراین کشاورزان باید از مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی به خصوص کود فسفات بپرهیزند.
جهت مبارزه با علف های هرز از تلفیق چند روش مکانیکی، زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی استفاده می شود.

آفات زعفران:

کنه پیاز زعفران، یکی از آفات مهم به مزارع زعفران است و از طریق ایجاد زخم روی پیاز خسارت ایجاد می کند. پیاز های آلوده به کنه دارای لکه های سیاه و پوسیده ای می باشد. برگ های گیاهان آلوده به این آفت، کوتاهتر و باریکتر می باشند. جهت جلوگیری از این خسارت می بایست پیازها را قبل از کشت داخل خاک با قارچکش و کنه کش ضدعفونی کرد.

بیماری های زعفران:

این بیماری در اثر پیدایش قارچ ریزوکتونیا و یولاسه در پیاز ایجاد می شود. این قارچ به سطح پیاز حمله کرد و لکه های قرمز ارزنی شکل روی پیاز ایجاد می کند و نفوذ این قارچ به داخل پیاز موجب ایجاد برآمدگی هایی در سطح آن و پوسیدن و خشک شدن برگ ها می شود.
بیماری سیاهک زعفران:
این بیماری در اثر پیدایش قارچ فوماکو پدید می آید. این قارچ روی برگ های پیاز پدیدار می شود و کم کم به درون پیاز وارد می شود.
مرحله برداشت زعفران:
حساس ترین مرحله، مرحله برداشت است. عمر گل ها 3 تا 4 روز می باشد و اگر به موقع برداشت نشود از بین خواهند رفت. زمان برداشت به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر می باشد. زمان برداشت گل ها در صبح زود و قبل طلوع آفتاب انجام می شود. نکته مهم آن است که جهت حفظ مرغوبیت رنگ زعفران، گل ها صبح زود و به صورت گل نیمه باز و یا غنچه باشد تا اینکه کلاله ها حین جابه جایی کمتر آسیب ببینند.
کنه پیاز زعفران، یکی از آفات مهم به مزارع زعفران است و از طریق ایجاد زخم روی پیاز خسارت ایجاد می کند. پیاز های آلوده به کنه دارای لکه های سیاه و پوسیده ای می باشد. برگ های گیاهان آلوده به این آفت، کوتاهتر و باریکتر می باشند. جهت جلوگیری از این خسارت می بایست پیازها را قبل از کشت داخل خاک با قارچکش و کنه کش ضدعفونی کرد.

بیماری های زعفران:

بیماری زوال زعفران:

بیماری سیاهک زعفران:

این بیماری در اثر پیدایش قارچ فوماکو پدید می آید. این قارچ روی برگ های پیاز پدیدار می شود و کم کم به درون پیاز وارد می شود.

مرحله برداشت زعفران:

حساس ترین مرحله، مرحله برداشت است. عمر گل ها 3 تا 4 روز می باشد و اگر به موقع برداشت نشود از بین خواهند رفت. زمان برداشت به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر می باشد. زمان برداشت گل ها در صبح زود و قبل طلوع آفتاب انجام می شود. نکته مهم آن است که جهت حفظ مرغوبیت رنگ زعفران، گل ها صبح زود و به صورت گل نیمه باز و یا غنچه باشد تا اینکه کلاله ها حین جابه جایی کمتر آسیب ببینند.